خواب به اندازه غذا و آب برای بدن انسان ضروری است. اگرچه خواب به بدن خسته ما استراحت میدهد، اما مغز ما در طول شب فعال است. خواب نقش مهمی در عملکرد مغز و همچنین عملکرد بدنی ما دارد. کمخوابی سبب مشکلاتی مختلفی در بدن می‌شود. یکی از مهم‌ترین اثرات بی خوابی روی وزن بدن است. کم خوابی و یا بی‌خوابی می‌تواند باعث چاقی و افزایش وزن شود. اما چگونه؟
در ادامه این مطلب که توسط دکتر حامد قدسی متخصص جراحی چاقی بازنگری شده است، به بررسی پاسخ این سوال می‌‌پردازیم.
هنگام خواب چه اتفاقی میافتد؟
ساعت داخلی بدن ما که ساعتی بیولوژیکی نامیده می‌شود، به ما می‌گوید چه زمانی آماده خواب هستیم. در واقع چندین ساعت بیولوژیکی در بدن وجود دارد که در مغز و سایر اندام‌ها یافت می‌شود. آنها با نشانه‌هایی مانند نور روز (احساس هوشیاری میکنیم) و تاریکی (احساس خواب‌آلودگی) تحریک میشوند. این ساعتها همچنین می‌توانند توسط نور شدید مصنوعی یا محرک‌هایی مانند کافئین و الکل تغییر کنند؛ بنابراین حتی اگر شب باشد و قهوه بنوشیم، احساس بیداری میکنیم.
بدن ما چندین فاز مختلف از خواب را تجربه میکند. این فازها تحت عنوان REM(حرکت سریع چشم) و خواب غیر REM طبقه‌بندی میشوند. ما در طول شب ۴-۶ بار بین این فازها گردش میکنیم و غیرمعمول نیست که به طور مختصری بین چرخه‌ها بیدار شویم.
اگر به دنبال توضیحات بسیار جزئی در این مورد هستید و به زبان انگلیسی تسلط دارید، می‌توانید سری به مطلب منتشر شده در سایت رسمی دانشگاه هاروارد در رابطه با خواب بزنید.
خواب غیر REM0
مرحله ۱٫ شما از حالت بیدار به حالت آرام می‌‌روید.
مرحله ۲٫ شما در حالت خواب سبک هستید. تنفس، ضربان قلب و حرکات عضلانی شما کند می‌شود. فعالیت مغز نیز کند می‌شود و دمای بدن کاهش می‌یابد.
مرحله ۳٫ شما در حالت خواب عمیق هستید. این مرحله اغلب بلافاصله پس از خواب سبک در اوایل چرخه خواب اتفاق میافتد. ضربان قلب و تنفس شما در این مرحله کمترین سرعت را دارند و به‌راحتی بیدار نمی‌شوید. رویدادهای روز پردازش و در حافظه شما ذخیره میشوند. کمبود خواب عمیق می‌تواند در صبح احساس خستگی ایجاد کند حتی اگر به مدت کافی خوابیده باشید.
خواب REM
در طول خواب REM، مردمک چشم دچار انقباض می‌شود و در زیر پلک‌های بسته به‌سرعت ازیک‌طرف به‌طرف دیگر حرکت میکند. با سریع‌تر نفس کشیدن و افزایش ضربان قلب، فعالیت مغز افزایش می‌یابد. این مرحله‌ای از خواب است که رویاها اتفاق می‌افتند و برخی از اعصاب به برخی از اندامهای شما پیام میدهند تا به طور موقت فلج شود، تا هنگام رویا دیدن فعالیت فیزیکی نداشته باشید. REM معمولاً در آخر شب یا اوایل صبح اتفاق میافتد. خاطرات در هنگام خواب REM پردازش و ذخیره می‌شود.
خواب و چاقی بزرگسالان
اکثر مطالعاتی که عادات خواب بزرگسالان را در یک زمان اندازه گیری می‌کنند(مطالعات مقطعی) ارتباطی بین کمخوابی و چاقی پیدا کرده‌‌اند.
بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین مطالعه تاکنون درباره عادات خواب و وزن بزرگسالان، مطالعه بهداشت پرستاران است که ۶۸۰۰۰ زن آمریکایی میانسال را تا ۱۶ سال بررسی کرده‌است. در مقایسه با زنانی که هفت ساعت در شب می‌خوابیدند، زنانی که پنج ساعت یا کمتر می‌خوابیدند ۱۵ درصد بیشتر در معرض چاقی بودند. تحقیق مشابه ثابت کرد که کاهش ریتم شبانه‌روزی و اختلال در خواب، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ و چاقی را افزایش میدهد.
ما مقالات زیادی را در رابطه با عوامل تاثیر گذار بر چاقی منتشر کرده‌ایم که می‌توانید با مراجعه به صفحه مقالات چاقی آن ها را مطالعه کنید.
چاقی و خواب کودکان
کودکان به دلیل رشد مهمی که در بدن و ذهن آنها اتفاق میافتد، بیشتر از بزرگسالان به خواب نیاز دارند. کاهش خواب در کودکان خطر ابتلا به اضافه‌وزن یا چاقی را افزایش میدهد. در حقیقت، کودکانی که بهاندازه کافی نمی‌‌خوابند ممکن است همان تغییرات هورمونی را که در بزرگسالان منجر به افزایش وزن می‌شود را تجربه کنند. همچنین کمخوابی در کودکان می‌تواند خستگی روزانه را افزایش داده و منجر به کاهش سطح فعالیت آنها شود.
زمان خواب نیز ممکن است بر وزن تأثیر بگذارد. یک مطالعه نشان داد که کودکانی که دیرتر به رختخواب می‌روند، نسبت به افرادی که زودتر به رختخواب می‌روند، غذاهای مغذی و میوه و سبزیجات کمتری مصرف می‌کنند.
علاوه بر این، تحقیقات نشان داده است که در میان کودکان دارای اضافه‌وزن، کسانی که کمتر می‌خوابند و برنامه‌های نامنظم خواب را تجربه می‌کنند بیشتر از سایر افراد در معرض بیماری‌ها و مشکلات سلامتی هستند.
خواب چگونه بر وزن بدن تأثیر می‌گذارد؟
محققان حدس می‌زنند که کمخوابی با روش‌های مختلفی می‌تواند منجر به افزایش وزن شود. به عنوان مثال با افزایش مقدار غذا مصرفی یا با کاهش انرژی که فرد می‌سوزاند.
کمبود خواب می‌تواند مصرف انرژی را از طریق افزایش گرسنگی افزایش دهد.
کمبود خواب ممکن است سطح هورمونهای کنترل کننده گرسنگی را تغییر دهد. به عنوان مثال، یک مطالعه کوچک نشان داد که مردان جوانی که دچار کمخوابی بودند، دارای سطح بالاتری از هورمون تحریک کننده اشتها (گرلین) و سطوح پایین‌تر هورمون سیری(لپتین) بودند و همین موضوع منجر به با افزایش گرسنگی و اشتها به ویژه برای غذاهای غنی از چربی و کربوهیدرات می‌شد.
وجود زمان بیشتر برای خوردن غذا
افرادی که دچار کمخوابی هستند ممکن است بیش از افرادی که خواب کامل دارند، بخورند. دلیل آن هم این است که مدت زمان بیشتری بیدار هستند. به تازگی، یک مطالعه آزمایشگاهی کوچک نشان داده‌است که افرادی که از کمبود خواب داشتند و توسط میان وعده‌های خوشمزه احاطه شده‌اند، احتمال افزایش وزن بیشتری نسبت به سایر افراد دارند. این افراد به‌ویژه در ساعاتی که شب‌ها بیدار هستند، تمایل به خوردن اسنک و خوراکی‌های چاق‌کننده دارند.
ترغیب افراد به انتخاب رژیم‌های غذایی ناسالم
مطالعات جدید ارتباط مداومی بین خواب و انتخاب مواد غذایی مشاهده نکرده اند. اما یک مطالعه بر روی کارگران ژاپنی نشان داد که کارگرانی که کمتر از شش ساعت در شب می‌خوابند بیشتر از کسانی که بیش از شش ساعت می‌خوابند در بیرون غذا میخورند و دارای الگوی غذایی نامنظم و مصرف میان وعده‌های بیشتری هستند.
کمبود خواب می‌تواند با کاهش فعالیت بدنی باعث کاهش مصرف انرژی شود.
همانطور که در این مقاله در وب سایت sleepfoundation ذکر شده است، افرادی که خواب کافی ندارند در طول روز زودتر خسته میشوند و در نتیجه ممکن است فعالیت بدنی کمتری داشته باشند و کالری کمتری بسوزانند. برخی مطالعات نشان داده است که افرادی که کمبود خواب دارند، بیشتر از افرادی که خواب کافی دارند وقت خود را به تماشای تلویزیون می‌گذرانند، زمان کمتری را به انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی اختصاص میدهند.
جمع بندی
شواهد قانع‌کننده‌ای مبنی بر اینکه کمخوابی یک عامل مستقل و قوی برای چاقی، در نوزادان و کودکان و همچنین در بزرگسالان است، وجود دارد.
افرادی که بهاندازه کافی می‌خوابند، هوشیاری و تمرکز بیشتری در محل کار یا تحصیل خود دارند، خلق و خویشان بهبود پیدا میکند و به طور کلی کیفیت زندگی بالاتری دارند؛ بنابراین خواب کافی مسئله کم‌اهمیتی نیست و افراد باید به آن توجه کنند.
در صورتی که شما شب‌ها به اندازه کافی می‌خوابید و حتی با وجود رعایت رژیم‌های غذایی مختلف و ورزش‌کردن، به وزن ایده آل خود نمی‌رسید، بهتر است از یک متخصص کمک بگیرید. ممکن است جراحی چاقی راه حل مشکل شما باشد.
دکتر حامد قدسی یکی از جراحان مطرح چاقی در تهران هستند که بر تکنیک‌های مختلف جراحی لاغری مهارت دارند. بیماران زیادی با کمک این جراح چاقی ماهر به وزن ایده‌آل خود رسیده‌اند. اگر شما هم می‌‌خواهید از دست اضافه وزن خود راحت شوید، بهتر است همین امروز به قسمت نوبت‌دهی سایت مراجعه کنید و وقت مشاوره بگیرید.
جهت دانلود نسخه پی دی اف این مقاله در مورد ارتباط چاقی و کمخوابی اینجا کلیک کنید.
