اندام های بدن به وسیله ماهیچه ها ثابت شده اند در صورتی که این ماهیچه ها آسیب ببینند، اندام ها از دیواره عضله و بافت ها خارج شده و به صورت تورم یا برآمدگی در داخل شکم یا کشاله ران ظاهر می شوند. این حالت فتق نام دارد که با احساس درد و ناراحتی در اطراف شکم و ران ها همراه است. عدم درمان توده های ایجاد شده می تواند باعث رشد و توسعه آن ها می شود. در این صورت فرد هنگام خنده، سرفه، انجام فعالیت های بدنی یا حتی موقع دراز کشیدن درد شدیدی را احساس خواهد کرد. فتق انواع مختلفی دارد و در قسمتهای مختلف بدن ظاهر می شود. این عارضه با تکنیک های جراحی کم تهاجمی قابل درمان می باشد.
سالانه نزدیک به ۶۰۰۰۰۰ عمل فتق در آمریکا انجام می شود. بسیاری از این جراحی ها به روش مرسوم جراحی باز انجام میشوند. برخی انواع عمل فتق مانند تکنیک های استفاده شده در جراحی چاقی با به کارگیری ابزار ویژه تلسکوپی به نام لاپاراسکوپ انجام می شوند. اگر پزشک شما درمان با لاپاراسکوپی را توصیه کرده است، این مقاله به شما کمک می کند تا درباره فتق و درمان آن اطلاعات بیشتری کسب نمایید.
فتق چیست؟
فتق زمانی اتفاق می افتد که لایه های درونی عضله شکمی ضعیف شده و دچار تورم یا پارگی شوند. همانطور که تیوپ از داخل به تایر آسیب دیده فشار می آورد، لایه داخلی شکم هم به دیواره شکم تضعیف شده، فشار آورده و یک کیسه بادکنک مانند درست می کند واین در نهایت باعث می شود، احشاء درونی شکم یا بافت شکمی به داخل این کیسه رانده شوند .فتق ممکن است ایجاد دردهای بسیار شدید کند و با بروز مشکلات جدی دیگر ممکن است بیمار نیاز به جراحی فتق اورژانسی پیدا کند .
زنان و مردان هر دو در معرض این عارضه قرار دارند. برخی نیز به طور مادرزادی دچار فتق هستند یا بعد ها به دلایل مختلف دچار فرق خواهند شد نکته مهمی که وجود دارد و بیماران باید بدانند این است که فتق به خودی خود از بین می رود و با گذشت زمان بهتر نخواهد شد، بنابراین درمان باید به سرعت آغاز شود.
تشخیص فتق چگونه است؟ چطور بفهمیم فتق داریم؟
کشاله ران، ناف و یا محلی که قبلا در آن جراحی انجام شده، مهم ترین نواحی بدن برای ایجاد فتق هستند.تشخیص فتق معمولا ساده است و شما با یک معاینه بدنی ساده می توانید آن را احساس کنید. هنگامی که فتق اتفاق می افتد، شما ممکن است یک برآمدگی زیر پوست را احساس کنید، هنگام بلند کردن اشیاء سنگین، سرفه کردن، زور زدن هنگام دفع ادرار یا اجابت مزاج، موقع نشستن یا ایستادن طولانی مدت درد احساس کنید. درد ممکن است شدید باشد یا به صورت درد خفیفی در طول روز شدت پیدا کند.
دردهای شدید و ممتد، قرمزی و فشار علامت هایی هستند که نشان می دهند، فتق ممکن است گیر کرده یا روبه گانگرن شدن ( از بین رفتن بافت) باشد . در صورت مشاهده این علایم باید هرچه زودتر به پزشک جهت درمان با عمل فتق مراجعه کنید .
چه عواملی باعث ایجاد فتق می شوند؟
به طور طبیعی دیواره شکم دارای مناطقی است که احتمال ضعیف شدن آنها می رود. فتق ممکن است بر اثر وارد شدن فشار زیاد به این قسمت های دیواره شکم ایجاد شود. افزایش سن، جراحت، برش یا زخم کهنه یا یک ضعف مادر زادی نیز عوامل مهم دیگری در ایجاد فتق هستند. هر کس در هر سنی ممکن است به فتق دچار شود. بیشتر موارد فتق در کودکان مادرزادی است. در بزرگسالان، ضعف طبیعی، فشارناشی از بلند کردن جسم سنگین، سرفه مداوم، مشکل در اجابت مزاج یا دفع ادرار همگی باعث می شوند دیواره شکم ضعیف شده یا از هم گسسته شود .
مزایای درمان فتق با جراحی به شیوه لاپاراسکوپی
درمان فتق به روش لاپاراسکوپی تکنیکی است که با ایجاد برش های کوچک، استفاده از تلسکوپ مخصوص و چسب زخم (مش ) پارگی هایی را که در دیواره شکم (عضله ) بوجود آمده، ترمیم می کند. عمل فتق به شیوه لاپاراسکوپی یک روش جراحی کم تهاجمی و نوین است که این امکان را به بیمار می دهد تا با درد و ناراحتی کمتر، زودتر به سرکار و فعالیت های روزمره خود باز گردد. آیا همه بیماران نیاز به جراحی فتق با تکنیک لاپاراسکوپی دارند؟
تنها بعد از یک معاینه کامل و دقیق جراح می تواند تعیین کند که آیا لاپاراسکوپی برای بیمار مناسب است یا خیر؟ این روش ممکن است برای برخی از کسانی که قبلا جراحی های شکم مانند اسلیو معده یا بای پس معده داشته اند یا تحت شرایط درمانی خاصی هستند، مناسب نباشد .
آمادگی های لازم برای انجام عمل فتق
آمادگی های قبل از عمل بستگی به سن و وضعیت پزشکی، نتیجه آزمایش خون، معاینات پزشکی، عکس قفسه سینه و نوار قلب بیمار دارد. اکثر جراحی های فتق به صورت سرپایی انجام می شوند، بنابراین بیمار در همان روز جراحی مرخص می شود .مانند هر روش جراحی دیگر بیمار باید آمادگی های لازم را برای جراحی داشته باشد. آمادگی های لازم برای انجام عمل فتق به شرح زیر می باشند:
- بعد از اینکه جراح چاقی یا جراح متخصص خطرات و مزایای جراحی را برای شما توضیح داد شما باید رضایت نامه عمل را امضا کنید .
- بهتر است شب یا صبح قبل از عمل دوش بگیرید .
- اگر مشکل اجابت مزاج دارید ( یبوست ) ممکن است با مشورت جراح تنقیه یا آمادگی مشابهی برای شما تجویز شود .
- از نیمه شب قبل جراحی نباید چیزی بنوشید یا بخورید. فقط داروهایی که جراح به شما اجازه می دهد تا صبح روز عمل با مقدار کمی آب مصرف کنید.
- از خوردن داروهایی مثل آسپرین، داروهای رقیق کننده خون، داروهای ضد التهاب (داروهای آرتروز) و ویتامین E یک هفته قبل از عمل خودداری کنید.
- مصرف داروهای رژیمی یا داروی گیاهی John’s Wort باید ۲ هفته قبل از عمل قطع شوند .
- سیگار را ترک کنید
- برای هرچیزی که ممکن است در منزل نیاز داشته باشید برنامه ریزی کنید .
چگونه عمل فتق انجام می شود؟
در بیشتر مواقع فتق نیاز به جراحی دارد . عمل فتق به یکی از ۲ روش زیر انجام می شود:
جراحی باز
در عمل فتق به این روش یک برش ۸ تا ۱۰ سانتی متری در ناحیه کشاله ران یا ناحیه مبتلا به فتق ایجاد می شود. این برش در داخل پوست و چربی های زیر پوستی آنقدر پیش می رود تا جراح به سطح ضایعه دسترسی پیدا کند .
ممکن است جراح از یک چسب زخم کوچک جراحی برای ترمیم ضایعه یا سوراخ فتق استفاده کند. این روش معمولا با بی حسی موضعی و داروی خواب آور انجام می شود، اما ممکن است از بی حسی نخاعی یا بیهوشی عمومی نیز استفاده شود .
جراحی به روش لاپاراسکوپی
در این روش از عمل فتق یک لاپاراسکوپ ( تلسکوپ کوچک ) که به دوربین مخصوصی متصل است توسط یک کانولا ( لوله تو خالی ) وارد بدن شده و به جراح این امکان را می دهد که فتق و بافت های اطراف ان را در یک مانیتور مشاهده کند . لوله های دیگری هم برای اینکه پزشک بتواند جراحی فتق را انجام دهد وارد بدن می شوند . معمولا ۳ یا ۴ سوراخ یک سانتی متری نیاز است. برای عمل فتق می توان به متخصص اورولوژی یا جراح عمومی مراجعه کرد. از آنجا که این جراحی به روش لاپاراسکوپی انجام می شود، بهترین جراح چاقی در تهران و دیگر شهرستانها به راحتی می تواند عمل را انجام دهد.
فتق از ناحیه پشت دیواره شکم ترمیم می شود. یک چسب زخم کوچک جراحی روی فتق تحت جراحی گذاشته شده و با وسایل جراحی کوچکی در محل ثابت نگه داشته می شود. این نوع جراحی معمولا از طریق بیهوشی عمومی انجام می شود و ندرتاً از بی حسی نخاعی یا موضعی استفاده می شود .در اکثر موارد فتق بند پس از جراحی توصیه نمی شود.
در چه شرایطی عمل فتق به روش جراحی باز انجام شده و لاپاراسکوپی انتخاب نمی شود؟
اکثر بیماران می توانند از روش لاپاراسکوپی برای عمل فتق استفاده کنند. عوامل و شرایط زیر احتمال انتخاب یا تبدیل عمل جراحی لاپاروسکوپی را به جراحی باز بالا می برند:
- چاقی
- سابقه جراحی های قبلی شکم که زخم متراکم بافتی به جا گذاشته باشد
- عدم توانایی در دیدن ارگان های داخل بدن با لاپاروسکوپ
- خونریزی در حین جراحی
اینکه آیا جراحی باز باید انجام شود یا خیر؟ تصمیمی است که جراح قبل و یا در حین جراحی می گیرد. این انتخاب مسأله پیچیده ای نیست و بیشتر به نظر و قضاوت جراح برای حفظ سلامت و جان بیمار بستگی دارد.
بعد از عمل چه اتفاقی می افتد؟
پس از آنکه عمل فتق با موفقیت انجام شد، شما مراحل زیر را طی خواهید کرد:
- بعد از جراحی شما را به اتاق ریکاوری می برند و در آنجا برای یکی دو ساعت تحت کنترل قرار می گیرید تا کاملا هوشیاری شما برگردد.
- وقتی به هوش آمدید و توانستید راه بروید مرخص می شوید .
- بعد از انجام جراحی فتق، ۲۴ تا ۴۸ ساعت ممکن است احساس درد داشته باشید .
- توصیه می شود روز بعد از جراحی سر پا باشید .
- در جراحی فتق به روش لاپاراسکوپی احتمالاً پس از مدت زمان کوتاهی به زندگی و فعالیت های روزمره خود باز می گردید و می توانید فعالیت های روانه مانند دوش گرفتن، رانندگی، بالا رفتن از پله، بلند کردن اجسام سبک و فعالیت های جنسی را از سر بگیرید.
- دو هفته بعد از عمل باید برای معاینه مجدد نزد دکتر بروید.
عوارض احتمالی عمل فتق
هر جراحی ممکن است عوارضی داشته باشد. عوارض اولیه هر جراحی خونریزی و عفونت است که در لاپاراسکوپی خیلی کم اتفاق می افتد. دیگر عوارض احتمالی جراحی فتق شامل موارد زیر هستند:
در موارد نادر ممکن است به مثانه، روده، عروق، اعصاب و یا لوله اسپرمی که به بیضه می رود، آسیب برسد .
مشکل دفع ادرارامری غیرعادی نیست و ممکن است حداکثر به مدت یک هفته به سوند ادراری نیاز داشته باشید .
فتق بعد از جراحی قابل برگشت است. دلیل این بازگشت یا عود مجدد بیماری در دراز مدت هنوز مشخص نیست. ریسک جراحی فتق در مقابل عدم درمان خیلی کمتر است.
چه زمانی بعد عمل نیاز به مشورت با پزشک دارید ؟
در صورت مشاهده موارد زیر بعد از جراحی فتق حتما با پزشک یا جراح خود تماس بگیرید :
- تب مزمن بالای ۳۹ درجه
- خونریزی
- ورم شکم یا کشاله ران
- دردی که با داروهای تجویز شده آرام نشود
- تهوع ، استفراغ مداوم
- عدم توانایی در دفع ادرار
- لرز
- سرفه مداوم یا تنگی نفس
- ترشح چرکی از ناحیه برش خورده
- قرمزی اطراف محل جراحی که در حال پیشرفت باشد
- عدم توانایی در خوردن و آشامیدن
